Powoduje ją niedobór hormonu regulującego zarządzanie węglowodanami w organizmie, czyli insuliny. Insulina jest wytwarzana przez komórki beta w trzustce. Następnie trafia do krwi. Jej niedobór wywołuje cukrzycę - chorobę przemiany materii, przebiegającą przede wszystkim z zaburzeniami przemiany węglowodanów, a następnie tłuszczów i białek.

Niedobór insuliny może być spowodowany zbyt małym wytwarzaniem tego hormonu przez trzustkę, nadmiernym jego zużyciem lub upośledzonym wykorzystaniem przez tkanki. U dzieci i młodych osób cukrzyca ujawnia się z powodu braku produkcji insuliny przez uszkodzone komórki beta. U dorosłych chorobę wywołują przede wszystkim wszelkie nieprawidłowości w wykorzystywaniu tego hormonu przez tkanki. Specyficzną odmianą tej choroby jest cukrzyca ciężarnych, ustępująca po porodzie. Inne rodzaje choroby związane są z przyjmowaniem niektórych leków albo z operacyjnym usunięciem trzustki.

Objawy rozwijają się z powodu zwiększonego stężenia cukru we krwi tzw. hiperglikemii. Chory skarży się na wzmożone pragnienie i zbyt duże wydalanie moczu. Do najczęstszych symptomów należą: senność, ogólne osłabienie, utrata wagi. Mogą wystąpić nudności i zmęczenie, zaburzenia ostrości widzenia oraz częste, nawracające infekcje w okolicach narządów płciowych. W skrajnych przypadkach oznaką choroby może być również zapach acetonu, podobny do zgniłych jabłek, wyczuwalny w wydychanym powietrzu. U dzieci już w początkowym okresie choroby może nagle wystąpić śpiączka.