Przewlekła niewydolność żylna stanowi dziś duży problem społeczny. Według danych epidemiologicznych, co piąty Polak cierpi z powodu żylaków podudzi i hemoroidów.

Przewlekła niewydolność żylną postrzega się obecnie, podobnie jak choroby serca, cukrzycę lub nowotwory, jako chorobę cywilizacyjną. Zbyt późne rozpoznanie schorzenia i rozpoczęcie leczenia prowadzi do wykluczenia z aktywnego życia zawodowego. Konsekwencje zaniedbania mogą być bardzo poważne i prowadzić nawet do trwałego kalectwa, dlatego profilaktyka nabiera w tym wypadku bardzo dużego znaczenia.

Objawy

Przewlekła niewydolność żylna (PNŻ) to zespół objawów, pojawiających się na skutek utrudnionego odpływu krwi, żyłami kończyn dolnych, do serca. W zależności od stopnia rozwoju choroby może się ona przejawiać w postaci uczucia ciężkości kończyn, mrowienia, drętwienia, bólu zlokalizowanego wzdłuż przebiegu żył, obrzęków (często dotyczących okolicy grzbietowej stóp), skurczy, powikłań skórnych, teleangiektazji (tzw. ?pajączków naczyniowych?), zakrzepicy żylnej, zastoju żylnego i owrzodzeń. Najczęstszym objawem przewlekłej niewydolności żył są jednak żylaki. Żylaki są chorobowo zmienionymi, poskręcanymi, poszerzonymi i wydłużonymi żyłami, w których doszło do zaburzenia pracy zastawek (struktury obecne w żyłach, zapobiegające cofaniu się krwi) i spowodowanego tym zastoju krwi.

Czynniki ryzyka

Czynnikami predysponującymi do powstania żylaków są: płeć (częściej chorują kobiety), uwarunkowania genetyczne, wiek, przebyte ciąże, kuracja hormonalna (np. preparaty antykoncepcyjne), otyłość, tryb życia, wady postawy, praca w pozycji siedzącej i stojącej, obcisłe ubrania (podkolanówki, pończochy), często powtarzające się zaparcia. Również wysoka temperatura (upały, sauna, gorące kąpiele) wywiera działanie niekorzystne. Warto także podkreślić, że niezbędne w zachowaniu zdrowych żył, są odpowiednie nawyki żywieniowe i regularna aktywność fizyczna (np. systematyczne spacery).

Fitoterapia i profilaktyka chorób żył

W profilaktyce i leczeniu wspomagającym choroby żylakowej znajdują zastosowanie surowce o działaniu przeciwzapalnym, przeciwkrwotocznym, ściągającym oraz uszczelniającym naczynia krwionośne. Stosuje się je w postaci okładów, nasiadówek, maści, czopków, a także wewnętrznie w formie naparów i odwarów.

Surowcami wykorzystywanymi w tym celu są przede wszystkim: kora dębu, (Cortex Quercus), nasienie, kora i kwiat kasztanowca (Semen, Cortex, Flos Hippocastani), koszyczek arniki (Anthodium Arnicae), kwiat nagietka (Flos Calendulae), liść oczaru (Folium hamamelidis).

Jako środek zmniejszający przepuszczalność naczyń krwionośnych i hamujący drobne krwawienia w żylakach odbytu stosuje się zewnętrznie korę dębu.

Z nasion kasztanowca pozyskuje się escynę, substancję należącą do saponin, wykazującą działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe, wzmacniającą i uelastyczniającą ściany naczyń krwionośnych, usprawniającą krążenie ? poprawiającą natlenowanie i odżywianie tkanek.  Jest ona jednym z głównych składników preparatów stosowanych w formie tabletek, jak i przeznaczonych do stosowania miejscowego (maści, żele), znajdujących zastosowanie w terapii choroby żylakowej. Kora kasztanowca stanowi natomiast źródło eskuliny, substancji o silnej aktywności zmniejszającej stan zapalny, przeciwwysiękowej oraz promienioochronnej, obecnej w większości preparatów na hemoroidy. Kwiaty są bogate w flawonoidy, związki zmniejszające przepuszczalności i wzmacniające naczynia krwionośne.

 

Koszyczek nagietka jest surowcem wykorzystywanym do produkcji maści wzmacniających ściany naczyń i działających przeciwzapalnie.

 

Substancje czynne zawarte w kwiecie arniki, stosowane zewnętrznie, np. w postaci maści lub okładów, łatwo przenikają przez naskórek, wzmacniają naczynia włosowate i wpływają na poprawę krążenia. Działają również przeciwzapalnie i przeciwbólowo.

Zewnętrznie, w postaci maści, żeli i okładów, stosuje się także wyciągi z liści i kory oczaru wirginijskiego hamujące krwawienia i działające przeciwzapalnie.

Przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i uszczelniająco na ściany naczyń krwionośnych działają też wyciągi z kłącza i korzenia ruszczyka kolczastego, dostępne w postaci tabletek i czopków.

Duże znaczenie w profilaktyce chorób krążenia mają także bioflawonoidy (rutyna, trokserutyna i in.), czyli związki organiczne o wielokierunkowym działaniu, m.in wzmacniającym naczynia krwionośne, obecne na przykład w owocach cytrusowych. W aptekach i sklepach zielarskich dostępne są w postaci tabletek i ampułek do stosowania wewnętrznego wzbogaconych dodatkowo w witaminę C.

Korzystnie na naczynia krwionośne wpłynie także stosowanie naparów z surowców bogatych w rutynę, jak ziele fiołka trójbarwnego (Herba Violae tricoloris), kwiat bzu czarnego (Flos Sambuci), kwiatostan głogu (Inflorescentia Crataegi) czy ziele gryki (Herba Fagopyri).


Magdalena Zabłocka
Biotechnolog

Piśmiennictwo:

Brinkmann, H., Wibmeyer, K., Gehrmann, B. (2007). Fitoterapia. Wyd. Medpharm
Durakiewicz, M. Choroby żył (1999). Borgis - Medycyna Rodzinna 4, s. 6-10
Lamer-Zarawska, E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J. (2007). Fitoterapia i leki roślinne. Wyd. Lek. PZWL
Struczyński J. Przewlekła niewydolność żylna (2003). Panacea- leki ziołowe, 4