24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu oczyszczają organizmu z toksyn i trucizn. Są naturalnym filtrem naszego organizmu. Niestety, kiedy nerki z jakiegoś powodu przestają prawidłowo funkcjonować, robią to skrycie i bezobjawowo.

Konsultacja: Dr n. med. Grzegorz Senatorski

Choroby nerek są rozpoznawane często za późno, ponieważ wiele z nich początkowo nie daje niepokojących objawów. Czasem pojawiają się one dopiero w zaawansowanych stadiach choroby. W związku z tym zdarza się, że diagnoza zostaje postawiona bardzo późno, kiedy ograniczenie pracy nerek jest na tyle znaczące, że powodujące niebezpieczne dla życia nagromadzenie się we krwi substancji toksycznych. Mówimy wówczas o skrajnej niewydolności nerek. Wiąże się ona z ciągłą zależnością pacjenta od cyklicznie powtarzanego zabiegu płukania krwi, czyli dializy.

Wykonuje się ją w ośrodkach dializoterapii przy zastosowaniu wyspecjalizowanej aparatury. Często optymalnym dla pacjenta rozwiązaniem okazuje się wówczas przeszczep nerki.

Na szczęście mechanizmy chorób nerek zostały w dużej mierze poznane. Współczesna medycyna dysponuje skutecznymi sposobami terapii, które pozwalają na zatrzymanie postępu niewydolności nerek lub przynajmniej na jego istotne spowolnienie. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie objawów - sygnałów ostrzegawczych - chorób nerek.

Objawy, które należy skonsultować z lekarzem:

Zdrowa nerka wydala z moczem jedynie znikome ilości białka. Zwiększenie jego ilości powoduje widoczne pienienie się moczu.

Czerwona lub czerwonobrunatna barwa moczu zawsze stanowi sygnał alarmowy. Świadczy ona o przepuszczaniu krwinek czerwonych przez błonę filtracyjną nerek, a więc o ich uszkodzeniu. Jednak objaw ten może też pochodzić z dróg moczowych poniżej nerek i świadczyć o innym schorzeniu. Należy jednak skonsultować ten objaw z lekarzem.

Gdy nerki nie są w stanie wydalić nadmiernych ilości płynów, a tak właśnie dzieje się w przypadku chorób nerek, gromadzą się one w tkankach. Dlatego właśnie pojawiają się na ciele chorego obrzęki. Typowo pojawiają się one rano na twarzy, szczególnie w okolicy powiek oraz w okolicy kostek. Z kolei obrzęki na podudziach pojawią się głównie pod wieczór.

Gdy pojawiają się w czasie oddawania moczu najczęściej są spowodowane zakażeniem dróg moczowych. Wykonuje się wówczas badanie moczu, którym jest posiew w kierunku drobnoustrojów chorobotwórczych. Niestety ból, jeśli nawet towarzyszy chorobie nerek, nie jest na tyle charakterystyczny, aby można była szybko rozpoznać chorobę. W odmiedniczkowym zapaleniu nerek pojawia się w okolicach podżebrzy lub w górnych okolicach kręgosłupa lędźwiowego. Jest to ból tępy, długo utrzymujący się i głęboko umiejscowiony. Kłębuszkowym zapaleniom nerek z reguły nie towarzyszą żadne bóle.

Jest ono typowe dla prawie wszystkich chorób nerek. Dlatego może być informacją o ich pojawieniu się. W związku z tym należy regularnie i prawidłowo mierzyć ciśnienie, by mieć szansę wcześniej wykryć chorobę.

Wynikiem postępującej niewydolności nerek jest utrata zdolności zagęszczania moczu, przez co nerki oddają go w zwiększonej ilości.

Oddawanie poniżej pół litra moczu na dobę nazywamy oligurią. Mocz staje się wtedy bardzo zagęszczony. Na dłuższą metę jest to dla nerki szkodliwe. Zmniejszona ilość oddawanego moczu może być objawem ostrego uszkodzenia nerek i przewlekłej ich niewydolności.

Te niespecyficzne objawy pojawiają się dopiero w zaawansowanej niewydolności nerek. Nie należy ich jednak nigdy bagatelizować, ponieważ mogą świadczyć także o innych chorobach.

Kolejny krok: lekarz

W przypadku pojawienia się któregoś z objawów należy w pierwszej kolejności zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który celem wstępnej diagnozy, zleci badania podstawowe, takie jak: wskaźniki stanu zapalnego (OB, morfologia, CRP), wskaźniki wydolności nerek (poziom kreatyniny, mocznika, analiza moczu) oraz USG, czyli obrazowa ocena stanu nerek.

Podejrzenie choroby nerek każe podjąć decyzję o skierowaniu chorego do specjalisty urologa lub nefrologa. Urolog odpowiedzialny jest za prowadzenie chorego ze stanem wymagającymi leczenia operacyjnego jak guz nerki oraz zaburzenia odpływu moczu spowodowane przeszkodami w drogach moczowych (np.: w przebiegu kamicy dróg moczowych czy przerostu gruczołu krokowego).

Do nefrologa kierowane są osoby z chorobami zapalnymi nerek oraz uwarunkowanymi immunologicznie, będącymi następstwem np. cukrzycy, a także osoby z ostrą i przewlekłą niewydolnością nerek. Często zdarza się, że chory wymaga opieki obu specjalistów.

Choroba nerek - co robić?

Choroby nerek są powszechne i groźne. Różnią się przyczyną powstania, objawami oraz stopniem zagrożenia, jakie niosą dla zdrowia i życia chorego. Jednak niezależnie od rodzaju choroby istnieje kilka generalnych zasad postępowania, gdy choroba już wystąpi. Wdrożenie w życie poniższych zaleceń natychmiast po postawionej diagnozie, zwiększy znacznie szanse pacjenta na wyleczenie i przedłużenie okresu ich względnej wydolności oraz zmniejszy groźne dla organizmu skutki choroby nerek.