Wiadomości ogólne

Bez łatwo znaleźć. Rośnie na łąkach, na skajach lasów, choć równie często w ogrodach. Kwitnie od maja do czerwca. Ma drobne, biało-kremowe kwiaty, zebrane w kwiatostany o wyglądzie parasoli. Owoce dojrzewają w lipcu i sierpniu, z początku są zielone, z czasem stając się fioletowoczarne.

Roślina ta bywa także nazywana ?bzem lekarskim", ?bzem aptecznym", ?białym bzem", ?holendrem", ?hyczkiwem", ?bzowiną" oraz ?bziną".

Działanie lecznicze

SUROWCE LECZNICZE: kwiaty i owoce bzu czarnego, niekiedy również korzeń i kora.

WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE: kwiaty - moczopędne, napotne, wzmacniające naczynia; owoce - napotne, przeciwbólowe, rozwalniające;. kora - odchudzające.

Zawarte w kwiatach bzu substancje czynne działają moczopędnie. Dzięki nim usunięte zostają z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii. Substancje te powodują jednak również obfite poty. Ta właściwość może być przydatna w leczeniu chorób przebiegających gorączkowo oraz przy przeziębieniach. W tym drugim przypadku, w przypadkach angin i zapaleń gardła, wyciągi z kwiatów czarnego bzu można stosować zewnętrznie do płukania jamy ustnej i gardła. Tego typu wyciągi możemy też używać do przemywania spojówek w przy­padkach zapaleń, a także do zdrowotnych i kosmetycznych kąpieli. Warto również wiedzieć, że wyciągi z kwiatów bzu czarnego działają uszczelniająco na naczynia włosowate, zapobiegając ich nadmiernej łamliwości.

Działanie owoców jest nieco podobne jak działanie kwiatów: zwiększają ilość wydalanego moczu i działają napotnie. Uważa się je za lek odtruwający, które ułatwiają usuwanie z organizmu toksyn oraz produktów ich przemiany.

Łagodne właściwości przeczyszczające pozwalają polecać owoce bzu czarnego osobom cierpiącym na zaparcia, także tym w podeszłym wieku. Owoce mają także właściwości przeciwbólowe. Można z powodzeniem wykorzystywać tę właściwość w leczeniu:

Z kolei kora ma głównie działanie moczopędne. Medycyna ludowa polecała ją jako lek odchudzający.

Przepisy stosowanie

ODWAR Z KWIATÓW. Przygotowujemy go w następujący sposób: do odpowiedniego naczynia wrzucamy 1 łyżkę suszonych kwiatów i zalewamy ją 1 szklanką wody, a następnie gotujemy przez 5-10 minut bez przykrycia. Pijemy po ostudzeniu i przecedzeniu w 2-3 porcjach w ciągu dnia w przypadkach grypy czy przeziębienia.

NAPAR Z KWIATÓW. Do szklanki wrzucamy 1 łyżkę kwiatów i zalewamy wrzątkiem. Szklankę przykrywamy o zostawiamy na około kwadrans. Po upływie czasu tego przecedzamy. Pijemy w 2-3 porcjach. Tego typu napar warto stosować do płukania ust, gardła, a także przy przemywaniu spojówek oczu. Napar ten możemy używać do inhalacji w przypadku kataru (zatkany nos). Napary z kwiatów czarnego bzu pijemy także w przypadkach zakażeń układu moczowego.

HERBACIANE MIESZNKI ZIOŁOWE. Kwiaty bzu po suszeniu są dobrym składnikiem rozmaitych mieszanek z herbatami ziołowymi. Można ich też używać zamiast herbaty.

DODATEK DO CIAST. Warto wiedzieć, że świeże kwiaty czarnego bzu możemy dodać do ciasta czy placków.

Uwaga! Owoce bzu są dobrym składnikiem spożywczym, mogą posłużyć nam do wyrobu soków i konfitur. Nie wolno natomiast używać ich do wyrobu win i wódek, gdyż proces fermentacji z ich udziałem skutkuje powstaniem toksycznych frakcje alkoholi. Skutkiem wypicia takiego napoju mogłyby być omdlenia i wymioty. Można za to parzyć odwary z owoców bzu czarnego.

ODWAR Z OWOCÓW. Do odpowiedniego naczynia wrzucamy 1 łyżkę suszonych owoców i zalewamy ją 1 szklanką wody. Całość gotujemy przez następne 10-15 minut (bez przykrycia). Odwar pijemy w razie bólu, a także gdy zachodzi potrzeba odwodnienia 2-3 razy na dzień.

SOK Z OWOCÓW. Przygotowujemy go z dojrzałych owoców. Po umyciu umieszczamy je w naczyniu i podgrzewamy aż puszczą sok. Następnie owoce przecieramy przez gęste sitko i dodajemy cukier (2 : 1). Sok pijemy po 1 łyżce lub łyżeczce 2-3 razy dziennie. Stosujemy go przy nerwobólach, w bólach kostnych i stawowych, a także w przeziębieniach.

OKŁADY Z OWOCÓW. Owoce możemy stosować do specjalnych okładów. Żeby przygotować je do okładu, powinniśmy zalać je wrzątkiem i pozostawić na ok. 10 minut. Następnie odcedzamy. Takie owoce rozkładamy cienką warstwą na gazie i przykładamy do bolących miejsc. Okład powinniśmy jeszcze okryć ręcznikiem w celu dłuższego zachowania ciepła. Okład zdejmujemy po pół godziny.

ODWAR Z KORY. Do 2 łyżek suszonej kory, które umieszczamy w naczyniu, dolewamy 4 szklankami wody. Całość gotujemy do momentu, aż zostanie połowa objętości. W celach odchudzających możemy wypijać pół szklanki odwaru każdego dnia wieczorem.

MIESZANKI ZIOŁOWE. Bez czarny nadaje się do łączenia z innymi ziołami np. z wywarami rumianku do przemywania oczu lub płukania ust i gardła.

Warto wiedzieć, iż bez wchodzi w skład mieszanek przygotowywanych przez przemysł zielarski (np. kwiaty - PYROSAN, owoce - NORMOSAN, wyciąg płynny - płyn - BETASOL).

Zbiór i konserwacja

Zbioru kwiatów dokonujemy w pełnym rozkwicie w czerwcu i lipcu. Ścinamy kwiatostany i suszymy je w suszarniach. Wysuszone kwiaty oddzielamy od szypułek (powinny mieć barwę żółtobiałą). Przecho­wuje je w szczelnie zamkniętych pojemnikach.

Owoce zbieramy w sierpniu, ścinając całe baldachy. Suszenie powinno przebiegać z początku w temperaturze ok. 30°C, a następnie w 60°C. Po wysuszeniu obrywamy owoce z szypułek. Suszone owoce przechowujemy w szczelnie zamkniętych pojemnikach.

Korę zdejmujemy jesienią. Wybieramy 2-3-letnie pędy. Suszymy ją w miejscach ocienionych i przewiewnych.

Substancje lecznicze

W kwiatach obecne są flawonoidy, kwasy wielofenolowe, kwasy organiczne, aminy, olejek eteryczny, sole mineralne, garbniki oraz nie wyodrębniony dotąd związek o działaniu napotnym. Owoce zawierają witaminę C, witaminy z grupy B, pektyny, a także ślady olejku eterycznego. Są też bogate w garbniki, antocyjany, kwasy wielofenolowe i kwasy organiczne.