Nawet niewielka modyfikacja diety może zapobiec dolegliwościom związanym z obecnością kamieni w woreczku żółciowym.

Zalecenia żywieniowe

Osobom, które mają kamienie żółciowe, zaleca się dietę łatwo strawną z ograniczeniem podaży tłuszczów. Termin ten może być niezrozumiały, ale zasady diety wprost przeciwnie - kilka prostych wskazówek odnośnie żywienia pozwala wspierać leczenie właściwą dietą.
Jeśli kamica przebiega bez objawów, a czynności przewodu pokarmowego nie są zaburzone, to nie ma potrzeby wprowadzania znacznych ograniczeń w jadłospisie.

Należy jednak zwrócić uwagę na to, by codzienna dieta dostarczała właściwych ilości błonnika.
Błonnik pokarmowy działa jak "miotełka" - przyspiesza przechodzenie treści pokarmowej przez jelita. Odpowiada za hamowanie syntezy cholesterolu w wątrobie - wyłapuje i usuwa kwasy żółciowe z jelit. Wydalanie kwasów żółciowych jest głównym sposobem na usunięcie przez organizm nadmiaru cholesterolu - głównego składnika kamieni żółciowych. W diecie osoby z kamicą żółciową nie może zabraknąć surówek ze świeżych warzyw i owoców, wzbogaconych w otręby pszenne lub owsiane, kiełki i zarodki pszenne. Dostarczą nie tylko znacznych ilości błonnika, ale także witamin i składników mineralnych.
Wskazane jest wyeliminowanie z pożywienia tłuszczów zwierzęcych, m.in. słoniny, i smalcu. Dopuszcza się używanie masła, jednak z powodzeniem można je zastąpić margaryną roślinną wysokiej jakości.
Posiłki bogate w tłuszcze powodują gwałtowny wyrzut żółci z woreczka żółciowego, czyli zaciśnięcie się jego ścian na złogach obecnych we wnętrzu. Powoduje to nagły napad bólu, dlatego najlepiej zrezygnować z tłustych posiłków.
Gotowanie, duszenie i pieczenie to znacznie lepsze sposoby przygotowywania posiłków niż smażenie.  Potrawy smażone niepotrzebnie obciążają przewód pokarmowy, który z racji kamicy pęcherzyka żółciowego wymaga ?specjalnego traktowania?. Poza tym podczas smażenia znaczna część używanego w tym celu tłuszczu dostaje się do potrawy, po spożyciu spowoduje skurcz woreczka żółciowego i dolegliwości bólowe.
Żółtko jaj, podobnie jak wysoka zawartość tłuszczu w posiłku, powoduje gwałtowny skurcz woreczka żółciowego. Z tego powodu zaleca się rezygnację ze spożycia żółtek jaj, natomiast nie ma przeciwwskazań do stosowania w kuchni białka jaja. Jaja mogą być spożywane przez osoby, które dobrze je tolerują. Najlepiej jednak nie jadać potraw, w których jaja są głównym składnikiem (np. jajecznica, jaja w majonezie), ale stosować je, jako jeden z elementów potrawy (np. w cieście pierogowym, pulpetach).
Niezwykle ważne dla osób z kamicą woreczka żółciowego jest spożywanie 4 ? 5 posiłków w ciągu dnia. Trzeba pamiętać o tym, że żółć jest wytwarzana przez wątrobę cały czas, a następnie gromadzi się w woreczku żółciowym. Skurcz woreczka i wyrzut jego zawartości następuje pod wpływem obecności tłuszczu w zjedzonej potrawie. Regularne spożywanie posiłków pozwala systematycznie i stopniowo  opróżniać woreczek z żółci. Jeśli jednak znajdziemy czas na zjedzenie tylko śniadania i kolacji w ciągu całego dnia, to skurcz woreczka żółciowego musi być gwałtowny i silny, a dla chorego bolesny. Jedynie w ten sposób może pozbyć się nagromadzonej żółci.  
Jedzenie posiłków powoli i w spokoju także ma znaczenie. Z powodu zaburzeń w kurczliwości woreczka żółciowego zdarza się, że do przewodu pokarmowego nie trafia właściwa ilość żółci i z tego powodu utrudnione jest trawienie i wchłanianie tłuszczu oraz witamin w nim rozpuszczalnych. Im szybciej jemy, tym mniej czasu ma woreczek żółciowy na wyrzut żółci. Wolne jedzenie może więc ustrzec osoby z kamicą żółciową przed wystąpieniem dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

Dieta na ?specjalne okazje?

Wprawdzie odpowiednia dieta jedynie wspiera leczenie kamicy żółciowej, a nie jest metodą leczenia, to jednak istnieje kilka sytuacji, gdy staje się szczególnie ważna.
 

• Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego

Do objawów ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego należą bóle w prawym podżebrzu (tzw. kolka żółciowa), nudności, wymioty, podwyższona temperatura. Choremu podaje się środki rozkurczowe, przeciwbólowe oraz stosuję odpowiednią dietę.
W pierwszej dobie obowiązuje głodówka, można podawać jedynie ogrzane płyny, słodzoną herbatę oraz soki owocowe. Przez następne 1 ? 3 dni (w zależności od stanu pacjenta) stosuje się dietę opartą na kleikach i sokach, przecierach owocowych, wprowadzając stopniowo przetarte kasze, niewielkie ilości masła, chudy twarożek, chude mleko. Po tym czasie zaleca się stosowanie diety łatwo strawnej z ograniczeniem tłuszczu.

Ultrasonografia to standardowe badanie w rozpoznawaniu kamicy żółciowej. Wykonuje się je wówczas, gdy dolegliwości chorego wskazują na tę właśnie chorobę. Na monitorze lekarz może zaobserwować sam woreczek żółciowy oraz kamienie, jeśli się w nim znajdują,
Dwa dni przed badaniem należy stosować dietę łatwo strawną, zwłaszcza w dniu poprzedzającym badanie ? na obiad można przygotować np. zupę i pulpet, a na kolację (ok. godz. 18) ograniczyć się do bułki z herbatą. Ścisłe wytyczne mają swoje uzasadnienie ? inne pokarmy mogłyby spowodować wzdęcia i gazy, a to utrudniłoby badanie. W dniu badania należy zrezygnować ze śniadania i w gabinecie lekarskim stawić się na czczo.
Jeśli badanie odbędzie się po południu, nie należy jeść przez 6 ? 8 godzin, a na śniadanie spożyć to samo co na kolację dnia poprzedniego ? bułkę i słaby napar herbaty.

Należy pamiętać, że najwłaściwszym sposobem leczenia kamicy jest zabieg polegający na usunięciu woreczka żółciowego wraz ze złogami. Odpowiednia dieta wspiera terapię tej choroby, nie powinno się jej  jednak stosować jako jedynej metody leczenia, ani zwlekać z wizytą u lekarza.

Anna Szczygłowska
Dietetyk

Piśmiennictwo

• Dietetyka - żywienie zdrowego i chorego człowieka, Ciborowska H., Rudnicka A.
• Kamica żółciowa. Porady lekarzy i dietetyków, Jarosz M., Dzieniszewski J.