Blisko połowa Polaków cierpi na bóle żołądka, które nasilają się po spożyciu posiłku. Na tego typu dolegliwości w dzisiejszych czasach nie uskarżają się tylko ludzie starsi, u których niestrawność występuje fizjologicznie, ale coraz częściej problem ten dotyka młodych ludzi.

Niestrawność to termin, pod którym kryje się cały wachlarz nieprzyjemnych objawów. Najczęściej dolegliwości występują, gdy pokarm nie przechodzi prawidłowo przez układ trawienny. Typowymi objawami są: nudności, zgaga, ból brzucha i wzdęcia. Ból może występować w jednym miejscu lub być rozlany, może również promieniować do pleców lub za mostek. Bardzo często przez chorych opisywany jest jako palący, dający odczucie pobolewania w nadbrzuszu lub przeszywania wzdłuż jelit. Objawy niestrawności pojawiają się mniej więcej trzy godziny po posiłku.  

Z pewnością mamy do czynienia z niestrawnością, gdy występują:

• bóle w nadbrzuszu łagodniejące po środkach zobojętniających,
• puste odbijania,
• uczucie pełności lub uczucie długiego zalegania pokarmu po posiłku,
• wzdęcia brzucha,
• nudności i wymioty,
• brak łaknienia.

Dodatkowymi kryteriami są:

• brak zaburzeń w rytmie oddawania stolca,
• brak choroby wrzodowej w przeszłości,
• dolegliwości występują przez 3 miesiące w ciągu ostatnich 12 miesięcy.

Dlaczego mamy niestrawność?

Każde zaburzenie pracy przewodu pokarmowego może prowadzić do dolegliwości trawiennych.
Powodów niestrawności może być bardzo wiele, m.in :

• jedzenie zbyt dużo lub zbyt szybko,
• jedzenie pokarmów, których organizm nie toleruje,
• posiłki bogate w tłuszcz, który spowalnia trawienie,
• nadmierne spożycie alkoholu,
• stres,
• palenie papierosów
• nadużywanie NLPZ (niesteroidowych leków przeciw zapalnych), jak aspiryna, ibuprofen, diklofenak, naproksen,
• problemy natury psychicznej,
• zaburzenia flory bakteryjnej,
• nadmiar kwasów żołądkowych lub ich niewystarczająca ilość.

Jak zapobiec niestrawności?

Przede wszystkim należałoby zmodyfikować kilka naszych nawyków żywieniowych, które mogą być przyczyną dyspepsji.
Bardzo istotne jest powolne jedzenie. Każdy kęs powinien być dokładnie przeżuty, gdyż już w jamie ustnej zachodzą pierwsze etapy trawienia. A łapczywość sprawia, że połykamy duże, źle pogryzione kawałki pożywienia, które później sprawiają trudności podczas trawienia. Dodatkowo, przy zbyt szybkim spożywaniu posiłku, połykamy większe ilości powietrza, które może przyczynić się do wzdęć i wiatrów.
Ostatni posiłek powinien być spożywany na 2 - 3 godziny przed snem. Układ trawienny najlepiej pracuje, gdy człowiek znajduje się pozycji wyprostowanej i rusza się, dodatkowo tak jak reszta naszego ciała, przewód pokarmowy też wymaga odpoczynku. Poza tym, jeśli położymy się spać tuż po posiłku, energia powstała z strawienia pokarmu zostanie zmagazynowana w postaci tkanki tłuszczowej.
Najprostszą zasadą jest pomijanie produktów czy posiłków, po których występują u nas dolegliwości. Bardzo często dolegliwości wywołują soki owocowe. Zawarta w nich fruktoza  - czyli cukier ulegający rozkładowi przez bakterie jelita grubego, może przyczynić się do powstawania wzdęć i bólów brzucha. Nie powinniśmy wypijać więcej niż 150 ml soków dziennie (2/3 szklanki) i na pewno nie podczas jedzenia.
Często uczucie niestrawności wywołują produkty mleczne, a zwłaszcza mleko. Szczególnie nasilona dyspepsja występuje u osób cierpiących na nietolerancję laktozy - czyli niedobór enzymu rozkładającego laktozę - cukru zawartego w produktach mlecznych. W tym przypadku należy wyeliminować z diety mleko w postaci surowej.  Jednak z powodzeniem można spożywać fermentowane napoje mleczne, w których laktoza ulegał rozkładowi w procesie technologicznym. W niektórych przypadkach eliminacji muszą ulec też inne produkty zawierające laktozę - w takiej sytuacji na pewno będzie pomocna wizyta u dietetyka, który szczegółowo omówi dietę bezlaktozową.
Wykluczeniu powinny ulec napoje gazowane, kawa i alkohol. Przyczyną dyspepsji może być także sorbitol (może powodować wzdęcia) zawarty w wielu produktach, m.in. gumie do żucia, galaretkach, słodzikach czy też dietetycznych dżemach.
Wzdymające działania mają także rośliny strączkowe (fasola, groch, soja) a także kapusta i chleb pieczony na zakwasie. Zrezygnować należałoby również z słodyczy, orzechów, produktów zawierających duże ilości tłuszczu, serów żółtych czy sera twarogowego pełnotłustego.
Dieta powinna być lekkostrawna, a przygotowywane posiłki głównie duszone, pieczone lub gotowane (z pewnością powinniśmy wykluczyć smażenie). Posiłki powinny być o umiarkowanej temperaturze, spożywane regularnie, a przede wszystkim - nie zanadto obfite.
Pomocny w niestrawności może być napar z lukrecji gładkiej, żucie nasion kopru włoskiego lub herbatka miętowa. Kojące działanie mają też przyprawy, jak: majeranek, mięta, kminek i imbir.

Jeśli niestrawność występuje dłużej niż dwa tygodnie, konieczna jest diagnostyka lekarska. Niekiedy dyspepsja towarzyszy poważnym chorobom przewodu pokarmowego, dlatego nie powinniśmy odwlekać wizyty u lekarza.

Diana Wolańska

Dietetyk

Piśmiennictwo

• J. Ciok, J. Dzieniszewski - Patogeneza dyspepsji czynnościowej. Pol. Arch.Med. Wewn.1998;99:5662,
• M. Jarosz, J. Dzieniszewski - Choroby żołądka i dwunastnicy. IŻŻ. 2008.