Unikasz mleka, serów, jogurtów? Prowadzisz siedzący tryb życia? U Twoich rodziców wystąpiła osteoporoza? Jeśli odpowiedziałeś ?tak? na powyższe pytania, jak najszybciej pomyśl o profilaktyce osteoporozy.

Istotą osteoporozy jest utrata gęstości mineralnej kości i zaburzenia ich mikroarchitektury. Kiedy kość staje się krucha i porowata, łatwo o jej złamanie nawet przy niewielkim urazie. Choć osteoporoza dotyczy całego szkieletu, to najbardziej dla niej charakterystyczne są złamania kości promieniowej (popularnie: nadgarstka), bliższego końca kości udowej (popularnie: szyjki kości udowej) oraz kręgów.

Osteoporoza występuje średnio u 11% populacji, jednak u kobiet po 50 roku życia znacznie częściej - szacuje się, że u co trzeciej kobiety w tym wieku gęstość mineralna kości uległa znacznemu zmniejszeniu. Nie tylko kobiety są zagrożone, mężczyźni również powinni myśleć o profilaktyce tej choroby. Osteoporoza może pojawić się w każdym wieku ? również u dzieci, choć wówczas jej przyczyną jest  zwykle inna choroba, prowadząca do zniszczenia kości.

Przebudowa kości

Kości to tkanka, która przez całe nasze życie ulega przebudowie. Zachodzą w niej procesy budowy i resorpcji (czyli niszczenia starych komórek kości, by zrobić miejsce nowym). W okresie dojrzewania procesy tworzenia szkieletu są najbardziej intensywne i przeważają nad procesami resorpcji. Nawet wtedy, gdy kości nie wzrastają już na długość, nadal zwiększa się ich gęstość, aż do ok. 30 roku życia, kiedy osiągamy tzw. szczytową masę kostną. Po 35-40 roku życia resorpcja kości stopniowo zaczyna przeważać nad odbudowywaniem ich struktury. Oznacza to, że im większą osiągniemy szczytową masę kostną, tym później pojawią się problemy z wytrzymałością naszych kości.

 

Objawy osteoporozy

 

O osteoporozie mówi się ?podstępna choroba?, ?cichy złodziej kości?. Zwykle choroba ta rozwija się przez wiele lat wraz ze stopniowym zmniejszaniem się gęstości kości. Przez długi czas przebiega bezobjawowo. Najczęściej pierwszym jej objawem jest złamanie, a to wskazuje już na zaawansowaną postać osteoporozy.
Do innych symptomów mogących świadczyć o osteoporozie należą:

• bóle kręgosłupa i stawów (zwykle przypisywane innym przyczynom),
• obniżenie się wzrostu (spowodowane zmianami w trzonach kręgowych),
• tzw. wdowi garb ( zaokrąglone, skrzywione plecy).

Rozpoznanie

Osteoporozę diagnozuje się wykorzystując badania obrazowe, np. promieniowanie rentgenowskie lub rezonans magnetyczny. Zdjęcie rentgenowskie ukazuje zmiany w tkance kostnej dopiero wtedy, gdy są one zaawansowane.
Badanie densytometryczne polega na zbadaniu gęstości minerałów w tkance kości. Densytometria pozwala stwierdzić, w jakim stopniu obniżona jest gęstość kości i czy możliwe są złamania w obrębie badanego jej odcinka.
W diagnostyce oraz monitorowaniu efektów leczenia osteoporozy stosuje się także badania biochemiczne krwi, dzięki którym możliwa jest ocena zarówno gospodarki wapniowej organizmu, jak i hormonów odpowiedzialnych za budowę i niszczenie kości.

Czynniki ryzyka osteoporozy:

• wiek powyżej 65 lat (ponieważ masa kostna zmniejsza się wraz z wiekiem),
• płeć żeńska (kobiety są bardziej narażone na osteoporozę ze względu na to, że menopauza oraz związany z nią niedobór hormonów odpowiedzialnych m. in. za gospodarkę wapniową pojawia się już ok. 50 r.ż.; mężczyźni natomiast przechodzą andropauzę znacznie później, dopiero ok. 70 roku życia ? ich kości są chronione średnio 20 lat dłużej niż kości kobiet),
• wątła budowa ciała (u osoby o ?drobnych kościach? ubytek 5% masy kości może już oznaczać przekroczenie tzw. progu złamania, tymczasem osoba o masywnych kościach posiada większy margines bezpieczeństwa),
• osteoporoza u matki (skłonność do osteoporozy dziedziczymy po matce, wobec czego jesteśmy bardziej narażeni na wystąpienie choroby, jeżeli nasza mama czy babcia miała osteoporozę),
• menopauza u kobiet (w czasie menopauzy pojawia się niedobór hormonów takich jak estradiol i progesteron, a są one odpowiedzialne m.in. za utrzymanie wapnia w kościach,
• wieloletnie stosowanie leków takich jak glikokortykoidy, leki przeciwpadaczkowe, leki przeciwnowotworowe, leki przeciwgruźlicze, leki przeciwzakrzepowe, tetracykliny,
• niektóre choroby np. choroby przewodu pokarmowego, choroby nerek, choroby endokrynologiczne,
• niewystarczająca podaż wapnia w diecie (kiedy nie dostarczamy odpowiedniej ilości wapnia wraz z dietą nasz organizm jest zmuszony wykorzystać swoją rezerwę, czyli wapń zmagazynowany w kościach),
• obniżona podaż witaminy D (metabolizm kości jest ściśle związany z witaminy D, jej niedobór może prowadzić np. do krzywicy, zaburzeń mineralizacji kości czy też właśnie do osteoporozy),
• mała dostępność do naturalnego światła słonecznego (wcześniej wspomniana witamina D jest syntetyzowana w naszej skórze pod wpływem promieni słonecznych),
• używki (palenie tytoniu i picie alkoholu wywiera toksyczny wpływ na komórki kostne, zaleca się także umiarkowane spożycie kawy),
• brak aktywności fizycznej (ruch jest bodźcem do rozwoju dla naszych kości ? ich obciążenie podczas aktywności fizycznej powoduje stałą rozbudowę kości i zwiększanie ich gęstości, tak by mogły sprostać kolejnym ?wyzwaniom?).

Czy można zapobiec chorobie?

 

Czynniki ryzyka osteoporozy są bardzo zróżnicowane. Wiele z nich wynika z cech, które dziedziczymy i nie mamy na nie wpływu. Pozostałe są pochodną stylu życia, możemy je więc modyfikować, a tym samym zapobiec wystąpieniu choroby.
Nie jesteśmy bezbronni wobec osteoporozy. Prawidłowa, bogata w wapń dieta oraz aktywność fizyczna, zwłaszcza na świeżym powietrzu, są najlepszą profilaktyką.

Anna Szczygłowska
Dietetyk