Najczęściej wykrywa się ją między 9 a 24 miesiącem życia dziecka, lecz może dotyczyć również dorosłych.

Autor: Marta Kielak,

licencjonowany dietetyk

Celiakia jest chorobą trzewną, polegającą na nietolerancji glutenu. Ten związek białkowy występuje w zbożach, a jego frakcje (gliadyna, sekalina, avenina, hordeina) powodują zniszczenie kosmków jelitowych. Gluten jest białkiem zawartym w pszenicy, owsie, jęczmieniu, życie, orkiszu i pszenżycie.

Wyróżniamy trzy typy celiakii: jawną, niemą i ukrytą. Różnią się one między sobą objawami choroby.

Jawna (pełnoobjawowa), w której głównymi objawami są:

• zahamowanie wzrostu i masy ciała,
• przewlekła biegunka,
• zmiany w zachowaniu,
• wzdęty brzuch.

Ukryta (utajona, zwana też latentną)

Ta postać celiakii objawia się obecnością przeciwciał (IgAEmA), ale kosmki jelitowe są w nienaruszonym stanie. Należy monitorować postępy choroby, gdyż może rozwinąć się w każdym momencie.

Niema (ubogoobjawowa)

Występuje 7 razy częściej niż jawna. Zmiany chorobowe dotyczą głównie jelita cienkiego. Niestety jest trudna do wykrycia, gdyż daje niespecyficzne objawy i jest mylona z innymi schorzeniami. W jej przypadku może wystąpić:

• niedokrwistość z niedoboru żelaza,
• wczesna osteoporoza, bóle kości i stawów,
• podwyższony poziom cholesterolu,
• afty i wrzodziejące zapalenia jamy ustnej,
• niedorozwój szkliwa zębowego,
• zaburzenia neurologiczne, m.in. uporczywe bóle głowy,
• poronienia, problemy z płodnością.

Pełne zdiagnozowanie choroby wymaga jednak badań diagnostycznych. W tym celu przeprowadza się:

Chociaż najczęściej stwierdza się ją we wczesnym dzieciństwie, czasem celiakia ujawnia się dopiero między 40 a 70 rokiem życia. U mężczyzn pojawia się wtedy: osteoporoza, niedokrwistość, biegunki, zaparcia lub inne choroby o podłożu autoimmunologicznym. U kobiet natomiast może nastąpić brak miesiączki, nawracające afty, depresja lub obniżenie nastroju.

Przyczyny

Istnieje kilka teorii dotyczących przyczyn celiakii. Obecnie trudno jednoznacznie określić, która z nich właściwie opisuje przyczyny wystąpienia tej choroby. Twierdzi się, że przyczyną może być:

Leczenie

Najważniejszym elementem leczenia jest prawidłowo skonstruowana dieta. Podstawową zasadą tej diety jest wykluczenie ze spożycia pszenicy, jęczmienia, owsa i żyta. Dotyczy to również przetworów i produktów spożywczych zawierających dodatek tych zbóż.

Zabronione są w diecie:

Dozwolone:

Uwaga!

Wytłuszczone produkty mogą być zanieczyszczone glutenem, dlatego są warunkowo dozwolone. Nie są oznaczone na opakowaniu jako bezglutenowe.

Nieprzestrzeganie powyżej przedstawionych zaleceń żywieniowych może prowadzić do ciężkiego niedożywienia i powikłań ogólnoustrojowych. Ograniczone przyswajanie wapnia w jelicie cienkim daje objawy wczesnej osteoporozy, natomiast niedobór żelaza skutkuje ciężką anemią. Innym groźnym powikłaniem tej choroby może być nowotwór jelita cienkiego. Możliwe są też zaburzenia pracy wątroby i nerek

Osoby chore na celiakię powinny zwrócić szczególną uwagę na produkty i gotowe dania, które mogą zawierać dodatek glutenu, np. gotowe sosy obiadowe, konserwy rybne, podroby, makarony czy nabiał. Powinny one dokładnie czytać skład produktów spożywczych na etykietach i nie spożywać produktów nieznanego lub wątpliwego pochodzenia. Niebezpieczne jest spożywanie posiłków w restauracjach, stołówkach, barach szybkiej obsługi.

Jednocześnie na rynku jest wiele produktów bezpiecznych i całkowicie wolnych od glutenu. Opatrzone są one międzynarodowym symbolem przekreślonego kłosa lub hasłem ?produkt bezglutenowy - gluten free".

Warto wiedzieć, że u niemowląt i dzieci chorych na celiakię możne pojawić się także nietolerancja laktozy i alergia na białko mleka krowiego. Stosuje się wówczas mieszanki bezglutenowe i bezmleczne takie jak ProSobee, Pregestimil, Nutramigen i Isomil.