Nazwa choroby pochodzi od greckiego słowa "schizo", czyli "rozczepiam".

Schizofrenia to głębokie zaburzenie psychiczne, które charakteryzuje się nieprawidłowościami myślenia, postrzegania, emocji i zachowania. Do jej podstawowych symptomów należą tzw. objawy psychotyczne - urojenia i halucynacje - które polegają na zakłóceniu kontaktu z rzeczywistością oraz zaburzeniu koncentracji, myślenia i mowy.

Wyróżnia się pięć podtypów schizofrenii:

Schizofrenię można też podzielić ze względu na nasilenie: na ostrą (nagłe wystąpienie w pełni rozwiniętych objawów) i przewlekłą (chroniczną, w której występuje dłuższy i bardziej stopniowy okres pogarszania stanu zdrowia).

Szacuje się, że na schizofrenię zapada około 1 procent populacji (częściej mężczyźni). Pierwszy epizod pojawia się najczęściej pod koniec okresu dojrzewania lub we wczesnej dorosłości, przy czym u mężczyzn pojawia się on wcześniej (przed 25 rokiem życia), natomiast u kobiet około 25 roku życia. Schizofrenia może rozwijać się bardzo szybko (w ciągu kilku miesięcy) bądź też powoli (do kilku lat).

Jednym z pierwszych objawów schizofrenii jest unikanie kontaktu ze światem otaczającym. Osoba chora ma problemy z komunikowaniem się z innymi: zapomina słów, z czasem zaczyna mylić ich kolejność w zdaniu. W zależności od typu schizofrenii, mogą pojawiać się dziwaczne, męczące urojenia i omamy, zachowania nieadekwatne do sytuacji. Omamy są zwykle słuchowe, rzadziej wzrokowe. Chory słyszy głosy komentujące jego zachowanie lub nakazujące mu coś zrobić. Schizofrenik często dopatruje się związku między neutralnymi wydarzeniami a jego osobą, np. idąc ulicą ma wrażenie, że każdy się z niego śmieje lub obmawia. Depresja i manie to zaburzenia często towarzyszące schizofrenii.

Istnieje kilka źródeł podatności zapadania na to zaburzenie. Liczne badania wskazują, że podatność ta może być dziedziczona. Istotną rolę mogą odgrywać także powikłania okołoporodowe, nieprawidłowości w budowie mózgu (powiększenie komór, mniejsze płaty czołowe), zaburzenia działania neuroprzekaźników (głównie dopaminy), pozostawanie pod trwałym działaniem stresu. Brak jednak jednoznacznej odpowiedz na pytanie, co jest najważniejszym determinantem zachorowalności.

Podstawą leczenia jest farmakoterapia z użyciem typowych środków przeciwspychotycznych, które działają głównie poprzez blokowanie receptorów dopaminowych. Jako przykład tego typu środków podać można chlorpromazinę i haloperidol. Ważną rolę pełnią także neuroleptyki atypowe (np. clozapina, olanzapina, risperidon, sertindole) oraz lit, środki przeciwdrgawkowe i antydepresyjne. Cierpiącym na schizofrenię pomocna jest również psychoterapia. Wczesne rozpoczęcie leczenia zwiększa szanse na spowolnienie i złagodzenie przebiegu choroby.