Co to jest osobowość? Jak rozpoznać zaburzenia osobowości?  Jak się je leczy? Odpowiedź na te i inne pytanie znajdziesz w poniższym artykule.


Zaburzenia osobowości są głęboko zakorzenionymi i utrwalonymi wzorcami zachowania, mającymi charakter sztywnych, niedostosowanych do sytuacji reakcji na rozmaite okoliczności, zarówno zachodzące w życiu wewnętrznym, psychicznym jednostki, jak i w interakcjach społecznych. Reakcje te skrajnie różnią się od tego, jak przeciętna osoba spostrzega, myśli, czuje, a w szczególności wchodzi w związki międzyludzkie. Zaburzenia osobowości uważa się za jedną z przyczyn powstawania innych chorób : nerwic, psychoz, uzależnień, itp.



Osobowość określana jest zwykle jako ogół cech ? od biologicznych po duchowe, od wrodzonych po nabyte, od zautomatyzowanych po twórcze ? nadających przeżyciom i zachowaniu osoby cechy względnej całości, a zarazem pozwalających na odróżnienie jej od innych osób. Jest konstruktem psychologicznym (sposób spostrzegania, pojmowania i interpretowania), w którym perspektywa scalania różnych czynności psychicznych znajduje najszersze odzwierciedlenie.

Kategorie zaburzeń osobowości

Obraz zaburzeń bywa bardzo indywidualny. Każdy człowiek może mieć inną specyfikę przechodzenia przez owe zaburzenia. Mogą to być m. in. :

? Specyficzne odmiany osobowości. Chodzi tu o szczególne zespoły cech przeżywania lub zachowania, które ze względu na swą trwałość i dysfunkcjonalność, prowadzą do subiektywnie odczuwanego cierpienia lub subiektywnej dezadaptacji społecznej (nieprzystosowanie). Kształtują się od dzieciństwa i zwykle zauważalne są w okresie dorastania. Do specyficznych odmian osobowości zaliczane są też: odmienności orientacji płciowej, zaburzenia tożsamości płciowej oraz zaburzenia preferencji seksualnych, jeśli ich charakterystyka wskazuje na podkreślaną wcześniej względną trwałość i niezależność ujawnianych zachowań od okoliczności

? Zmiana osobowości. Ten rodzaj zaburzeń wyróżnia się wyrazistością początku związanego z silnie traumatycznym przeżyciem o charakterze jednorazowym ( katastrofa, śmierć bliskich, akt terroru) lub długotrwałym (uwięzienie, udział w wojnie, ciężka lub przewlekła choroba ), które powodują różne, utrwalające się, dysfunkcjonalne zachowania niosące cierpienie lub dezadaptację. Mogą powstawać w każdym okresie życia.

? Dezintegracja osobowości. Jest to stan załamania się integrujących mechanizmów funkcjonowania osobowości. Prowadzi do dezorganizacji (rozchwianie, rozpadanie) czynności poznawczych, emocjonalnych i motywacyjnych oraz zachodzących między nimi relacji. Typowe dla dezintegracji są objawy niedostosowania i ambiwalencji (występowanie dwóch sprzecznych odczuć w stosunku do czegoś np. pozytywnych i negatywnych), jednak przejawia się ona również innymi objawami zatarcia spójności, miary oraz proporcji przeżywania i zachowania  (np. poczucie zatracania lub panowania nad własnymi zachowaniami), derealizacja (polega na wrażeniu, że otaczający świat uległ zmianie), depersonalizacja (poczucie obcości samego siebie), które sprawiają, że cała aktywność chorych staje się niezrozumiała, zaskakująca lub dziwaczna. W początkowym okresie zaburzeń stan dezintegracji może być subiektywnie odczuwalny np. przez poczucie zmiany, obcości środowiska i własnych przeżyć. Z czasem osoba chora wycofuje się z otoczenia i tkwi w błędnych wyobrażeniach na temat siebie i otaczającego świata. Zaburzenie to jest typowe dla psychoz schizofrenicznych (gr. schizis ? dezintegracja, rozszczepienie)


Jak leczyć zaburzenia osobowości?

Podstawową metodą leczenia zaburzeń osobowości jest psychoterapia grupowa i indywidualna, której efektywność ocenia się na około 40 ? 64 %. Za najbardziej odpowiednią formę oddziaływań psychoterapeutycznych, bez względu na kierunek teoretyczny, uważa się tzw. psychoterapię wglądową (oparta na zrozumieniu siebie i problemu). Psychoterapia jest jedyną przyczynową metodą leczenia. Powinna być wspomagana terapią rodzinną lub małżeńską. Pozytywne rezultaty leczenia zależą głównie od dwóch zasadniczych elementów: klinicznej postaci zaburzeń osobowości oraz stopnia trwałości zaburzonych cech osobowościowych, tzn. czy ustępują wraz z wiekiem i doświadczeniem, czy też utrzymują się aż do wieku dorosłego. Często zdarza się, że pacjenci z zaburzeniami osobowości są leczeni farmakologicznie, podobnie jak chorzy cierpiący na nerwicę. Przy niektórych zaburzeniach osobowości podawane są leki przeciwlękowe, uspokajające i obniżające napięcie, także leki psychotropowe.

Elżbieta Wiechowska

Piśmiennictwo:
Jakubik A., (2003), ? Zaburzenia osobowości?, Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Cierpiałowska L., (2007), ?Psychopatologia?, Wydawnictwo Naukowe Scholar
Davies R., Millon T., (2005), ?Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie?, Instytut Psychologii Zdrowia PTP