Ta powszechna choroba jamy ustnej szkodzi nie tylko naszym zębom. Nieleczona stanowi duże zagrożenie dla całego organizmu. Dowiedz się, co możesz zrobić, aby jej zapobiec.

 

Autor: Katarzyna Pieńkowska, lekarz dentysta

 

Próchnica jest najbardziej rozpowszechnioną chorobą jamy ustnej. Jest to proces rozpadu twardych tkanek zęba, prowadzący do powstawania ubytku. Próchnica jest chorobą nabytą, infekcyjną (powodowaną przez bakterie). Dziedziczenie nie odgrywa przy niej większej roli. Rozpowszechnienie próchnicy spowodowało, że próchnicę zębów zaliczono do chorób społecznych.

Aby próchnica została zapoczątkowana, muszą współdziałać jednocześnie 4 czynniki:

-    Podatność zęba może wynikać z zaburzeń rozwoju szkliwa, zaburzeń mineralizacji (wysycania solami mineralnymi tkanek zęba) oraz niedostatecznego wchłaniania fluoru w okresie rozwoju zębów. Udowodniono, iż nadmierne spożywanie węglowodanów przez matkę w okresie ciąży powoduje, że uzębienie przyszłego dziecka jest mniej odporne na próchnicę. Sprzyjać próchnicy może sama budowa zęba (głębokie bruzdy, płaskie powierzchnie kontaktowe) oraz nieprawidłowa pozycja zębów w łuku zębowym (wklinowania, stłoczenia). Pamiętajmy, że im ząb jest młodszy, tym mniej dojrzały, a jego twarde tkanki są mniej zmineralizowane, a tym samym bardziej podatne na próchnicę. W związku z tym, często zaczyna się ona w bardzo wczesnym wieku dziecięcym.

-    Płytka nazębna są to bakterie próchnicotwórcze zorganizowane w kolonie, mające zdolność do przywierania do gładkich powierzchni i do tworzenia kwasów. Drobnoustroje kolonizują jamę ustną już podczas porodu dziecka i trwa ona całe życie. Bezpośrednim źródłem bakterii jest otoczenie dziecka, głównie matka, co wykazano potwierdzając istnienie takich samych szczepów bakterii u matki i dziecka. Zaobserwowano, że w dwóch okresach życia występuje szczególnie intensywna kolonizacja jamy ustnej: w czasie wyżynania się zębów mlecznych i w czasie wymiany uzębienia. Stabilność flory bakteryjnej osiągamy jako młode osoby dorosłe. Utrata wszystkich zębów powoduje zmniejszenie złożoności flory bakteryjnej jamy ustnej, jednakże używanie protez sprzyja na nowo wzrostowi bakterii

-    Węglowodany. Bakterie próchnicotwórcze nie mogą same zapoczątkować próchnicy; do rozwoju bakterii potrzebne są węglowodany, szczególnie w postaci sacharozy (cukru). Bakterie powodują rozkład cukrów, w wyniku czego powstają kwasy rozpuszczające szkliwo zębów (odwapnienie - demineralizacja).

-    Czas. Zostało udowodnione, że występowanie próchnicy zależy w mniejszym stopniu od ilości spożywanych węglowodanów, a w większym od składu i częstości ich spożywania. Po spożyciu węglowodanów pH płytki nazębnej pozostaje przez 30 minut obniżone. Utrzymujący się w jamie ustnej odczyn kwaśny sprzyja powstawaniu próchnicy, więc częste spożywanie przekąsek między posiłkami może powodować stały ?atak? na powierzchnię zębów!

Próchnicy można zapobiegać przez próbę wyeliminowania wymienionych powyżej czynników. Oto trzy podstawowe zasady jak się przed nią uchronić:

1. Zmiana nawyków żywieniowych (ograniczenie spożywania cukrów między głównymi posiłkami, żucie gumy bez cukru po posiłku).

2. Zmiana środowiska jamy ustnej (odpowiednia higiena zębów i całej jamy ustnej)- dokładne mycie zębów (minimum 2 minuty) przynajmniej 2 razy dziennie używając do tego pasty z fluorem; prawidłowe nitkowanie zębów przynajmniej raz dziennie; wskazane jest również używanie, po każdym myciu zębów, płynów do płukania jamy ustnej zawierających fluor.

3. Zwiększenie odporności zębów na rozpuszczanie (tzw. profilaktyka fluorkowa- stosowanie preparatów z fluorem). Najważniejszy jest fluor zawarty w pastach i płynach do zębów (większość tych preparatów zawiera fluor), ponieważ stosujemy je najczęściej. Warto skorzystać również z profesjonalnej profilaktyki w gabinecie stomatologicznym. Zabieg polega na zastosowaniu lakieru lub żelu o wysokim stężeniu fluoru. Dostępne są również, do nabycia w niektórych gabinetach stomatologicznych lub aptekach, specjalistyczne i nowoczesne środki o dużej zawartości fluoru lub innych innowacyjnych substancji wzmacniających zęby, które możemy stosować w domu. Preparaty te stosowane są w formie cotygodniowej profesjonalnej domowej fluoryzacji lub w postaci ?odżywczej maseczki?, którą pozostawiamy na zębach przez całą noc. O szczegóły należy zapytać swojego stomatologa.

Próchnicę można skutecznie leczyć. W początkowej fazie choroby, w której następuje odwapnienie (demineralizacja szkliwa), można wykonać nieinwazyjne zabiegi remineralizacji szkliwa (profesjonalna fluoryzacja w gabinecie stomatologicznym). Jeśli próchnica spowodowała powstanie ubytku, leczenie polega na opracowaniu (oczyszczeniu) ubytku i jego wypełnieniu odpowiednim materiałem. Jak najszybsze leczenie zęba pomoże uniknąć rozprzestrzeniania się próchnicy w jamie ustnej.

Nieleczona próchnica prowadzi do groźnych powikłań, utraty zębów, a nawet wpływa na nasze zdrowie ogólne. Każda jama ustna jest potencjalnym źródłem infekcji i w warunkach osłabienia odporności organizmu może wpływać na powstawanie chorób. Nieleczona próchnica wywołuje stany zapalne miazgi zęba, która wymaga leczenia endodontycznego (kanałowego). Ostra infekcja endodontyczna może rozprzestrzeniać się w tkankach miękkich i kości, co stanowi duże ryzyko bakteryjnego zapalenia wsierdzia, ropnia mózgu, wątroby lub nerki, a nawet posocznicy. Zapobieganie tym stanom jest szczególnie ważne u osób z tzw. grupy ryzyka, czyli cierpiących na choroby układu kostno-stawowego, sercowo-naczyniowego, cukrzycę, łuszczycę, pacjentów onkologicznych, po przeszczepach, osoby starsze, przewlekle chore, osoby hospitalizowane, kobiety z powikłaną ciążą. Za potencjalne ogniska zakażenia w jamie ustnej uważa się między innymi: głębokie ubytki próchnicowe, źle leczone endodontyczne zęby, ropnie okołowieżchołkowe, ropnie przyzębne, głębokie kieszonki kostne, stany zapalne związane z utrudnionym wyrzynaniem zębów ósmych.

Pamiętajmy o odpowiedniej diecie, higienie jamy ustnej i wizytach kontrolnych u stomatologa, a próchnica nie będzie naszym zmartwieniem.

lek. dent. Katarzyna Pieńkowska

BEST DENT Gabinet Stomatologii Profesjonalnej, Warszawa
www.bestdent.com.pl